Dwa lata temu NSZZ „Solidarność” stworzył ambitny, wręcz rewolucyjny projekt nowej formuły dialogu społecznego. To, co przyjęto obecnie, choć dalekie od propozycji Związku, jest dużą zmianą na lepsze. W miniony czwartek Komisja Krajowa zatwierdziła wynegocjowany przez partnerów społecznych i rząd projekt ustawy o Radzie Dialogu Społecznego. Co zawiera projekt? Rada ma większą niezależność, wzmocniona została strona społeczna, posiedzenia będą jawne, a przy marszałkach województw powstaną Wojewódzkie Rady Dialogu Społecznego.
Nie udało się przeforsować przeniesienia Rady z rządu do Sejmu, ale w przeciwieństwie do Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych, członkowie nowej Rady powoływani są przez prezydenta, a swój mandat muszą wykonywać osobiście. Przewodniczącym Rady przez rok będzie rotacyjnie przedstawiciel każdej ze stron dialogu. Co prawda biuro Rady nadal będzie funkcjonować przy Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej i to ono powołuje dyrektora biura, ale na wniosek Rady. Natomiast, co ważne, on – jak i całe biuro – podlega przewodniczącemu Rady. To istotnie zwiększa niezależność nowej instytucji dialogu w stosunku do dotychczasowej Komisji.
Ustawa o Radzie dialogu znacząco zwiększa uprawnienia związków zawodowych i pracodawców, szczególnie w relacjach ze stroną rządową. Każdej ze stron przysługiwać będzie prawo wnoszenia spraw pod dyskusję Rady. Każda ze stron może zażądać od innej strony stanowiska w istotnych sprawach, którymi zajmuje się Rada. W sprawie projektów rządowych opinię wyrażają wyłącznie partnerzy społeczni, a rząd, jeśli jej nie uwzględni, musi to uzasadnić. Strona społeczna otrzyma też tzw. pośrednią inicjatywę ustawodawczą. Chodzi o uprawnienie do składania rządowi własnych, wspólnie uzgodnionych projektów. Jeśli rząd to odrzuci, musi pisemnie uzasadnić swoją decyzję. Jeśli wniesie taki projekt do sejmu istotnie go zmieniając, takie uzasadnienie musi być zawarte w przedłożonym projekcie. Ważnymi narzędziami będą też: prawo do wysłuchania publicznego, kierowanie zapytań do poszczególnych ministrów, obowiązek rządu do przedstawienia na początku roku wykazu prac legislacyjnych i programowych, prawo Rady występowania do Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego. Projekt ustawy nakłada więcej obowiązków na rząd. Głównie chodzi tu terminy i dostęp do informacji, np. odnośnie projektu budżetu na kolejny rok i wykonania budżetu za rok bieżący.
Posiedzenia Rady będą się odbywały co najmniej raz na dwa miesiące i będą jawne. Osoby powołane do Rady muszą brać udział w jej pracach osobiście. W przypadku rządu będą to co najmniej osoby w randze sekretarza lub podsekretarza stanu powołane na wniosek premiera.
Projekt ustawy przewiduje też tworzenie Wojewódzkich Rad Dialogu Społecznego. Mają powstać przy marszałkach województw, a nie jak do tej pory przy wojewodach. WRDS będzie opiniował projekty strategii rozwoju województwa i programów z zakresu działalności związków zawodowych i organizacji pracodawców. Strony będą mogły zawierać porozumienia oraz zajmować się konfliktami, szczególnie pomiędzy pracodawcami i pracownikami. W tych sprawach WRDS będzie mógł powołać osobę z tzw. misją dobrej woli.
